Litewski sejmik generalny w Słonimiu na tle sytuacji w Rzeczypospolitej przed sejmem 1685 roku
Streszczenie w języku polskim
Sejmik generalny Wielkiego Księstwa Litewskiego w pierwszej poł. XVII w. stał się instytucją martwą. Dlatego wielkie wrażenie w całym kraju wywołało zorganizowanie przez Litwinów tego typu zjazdu w Słonimiu w 1685 r. Za jego sukcesem stały połączone siły Sapiehów i Radziwiłłów, którzy przez krótki okres zjednoczyli swoje siły przeciw królowi. Duże znaczenie dla powodzenia tej inicjatywy miała decyzja króla i rady senatu, na mocy której sejm z 1685 r. został przeniesiony z Grodna do Warszawy. Wywołało to protesty Litwinów, których tym łatwiej można było podburzyć przeciw polityce dworu. Zebrani w Słonimiu obywatele Wielkiego Księstwa wysłali kilku swoich przedstawicieli na sejm do Warszawy, aby ci blokowali wybór marszałka. Natomiast większość uczestników zjazdu słonimskiego udała się do Grodna, a więc na miejsce, w którym zgodnie z prawem miał odbyć się sejm. Dopiero po kilku tygodniach negocjacji królowi udało się przekonać Litwinów do zgody i przyjazdu do Warszawy. Osiągnęli jednak swój cel – zamanifestowali królowi swoje niezadowolenie i przeszkodzili w świętowaniu wiktorii wiedeńskiej, która miała być elementem wzmacniania autorytetu monarszego. Podczas obrad sejmowych uchwalono nową konstytucję, asekurującą sejm w Grodnie. Wydarzenia z 1685 r. nie miały jednak wpływu na samą instytucję sejmiku generalnego litewskiego, który w następnych latach pozostał martwym tworem.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Rękopisy:
Archiwum Główne Akt Dawnych: Archiwum Publiczne Potockich: 47, t. 3; 48, 162; Archiwum Radziwiłłów, dz. II: 1708, 1739, 1730; dz. V: 1513/I; 10481/V; 11551; Archiwum Zamoyskich: 3047.
Archiwum Państwowe w Poznaniu, Księgi Gr. wschowskie: 149, 150.
Archiwum Polskiej Akademii Nauk, 398, Teki Wolińskiego: 69.
Biblioteka Narodowa, Biblioteka Ordynacji Zamoyskich: 911, 1809, t. 2.
Biblioteka PAU i PAN Kraków: 8338, 8343.
Biblioteka XX Czartoryskich w Krakowie: 181, 183, 431, 1376, 1865.
Geheimes Staatsarchiv Preussische Kulturbesitz Berlin-Dahlem: I HA, Rep. 9, 27.k.3.
Lietuvos Mokslų Akademijos biblioteka, F. 17-57.
Nacyjanalny Gistaryczny Archiu Bielarusi w Mińsku: F. 695, op. 1, nr 102; F. 1737, op. 1, nr 25.
Starodruki i wydawnictwa źródłowe:
Akta sejmikowe województwa krakowskiego, t. IV, opr. A. Przyboś, Wrocław 1963; t. V, opr. Adam Przyboś, Wrocław 1984.
Akta zjazdów stanów Wielkiego Księstwa Litewskiego, t. II: Okresy panowania królów elekcyjnych XVI–XVII wiek, opr. H. Lulewicz, Warszawa 2009.
G. Lengnich, Geschichte der preuβischen Lande polnischen Antheils unter der Regierung der Könige Michaels und Johann des dritten, t. VIII, Danzig 1748.
Pisma polityczne z czasów rokoszu Zebrzydowskiego 1606–1608, wyd. J. Czubek, t. 1–3, Kraków 1916–1918.
Volumina Legum, wyd. J. Ohryzko, t. V, Petersburg 1860.
Literatura:
Achremczyk S., Życie sejmikowe Prus Królewskich w latach 1647–1772, Olsztyn 1999.
Bobiatyński K., Michał Kazimierz Pac – wojewoda wileński, hetman wielki litewski, Warszawa 2008.
Czarniecka A., Nikt nie słuchał mnie za życia. Jan III Sobieski w walce z opozycyjną propagandą (1684–1696), Warszawa 2009.
Gierowski J. A., Sejmik generalny księstwa mazowieckiego na tle ustroju sejmikowego Mazowsza, Wrocław 1948.
Górna B., Antykrólewska propaganda opozycji (od bitwy wiedeńskiego do sejmu 1685 r.), „Sobótka” 1996, 51, 1–3, s. 147–152.
Górna B., Przygotowanie do zwołania sejmu w 1685 roku, [w:] Studia z dziejów XVII i XVIII w., red. K. Matwijowski, B. Rok, „Prace Historyczne”2003, t. XXXIII, s. 53–55.
Kołodziej R., Echa bitwy wiedeńskiej na sejmie 1685 roku, [w:] Między Barokiem a Oświeceniem. Wielkie bitwy, red. S. Achremczyk, Olsztyn 2010, s. 168–176.
Kołodziej R., Ostatni wolności naszej klejnot. Sejm Rzeczypospolitej za panowania Jana III Sobieskiego, Poznań 2014.
Kriegseisen W., Samorząd szlachecki w Małopolsce w latach 1669–1717, Warszawa 1989.
Malejka A., Spór o pieczęć wielką litewską w latach 1684–1685. Z dziejów polityki nominacyjnej Jana III Sobieskiego, „Studia Historyczne” 2001, 44, 2, s. 301–311.
Naworski Z., Sejmik generalny Prus Królewskich 1569–1772. Organizacja i funkcjonowanie na tle systemu zgromadzeń stanowych prowincji, Toruń 1992.
Rachuba A., Sejmiki generalne Wielkiego Księstwa Litewskiego w Wołkowysku i Słonimiu, [w:] Między Zachodem a Wschodem. Studia z dziejów Rzeczypospolitej w epoce nowożytnej, red. J. Staszewski, K. Mikulski, J. Dumanowski, Toruń 2002, s. 42–53.
Rachuba A., Wielkie Księstwo Litewskie w systemie parlamentarnym Rzeczypospolitej w latach 1569–1763, Warszawa 2002.
Semkowicz W., Udział wojsk litewskich Sobieskiego w kampanii roku 1683, „Ateneum Wileńskie” 1934, 9, s. 7–20.
Skrzypietz A., Królewscy synowie – Jakub, Aleksander i Konstanty Sobiescy, Katowice 2011.
Sliesoriunas G., Problem separatyzmu Wielkiego Księstwa Litewskiego w końcu XVII wieku, [w:] Rzeczpospolita wielu narodów i jej tradycje, red. A. K. Link-Lenczowski, M. Markiewicz, Kraków 1999, s. 85–94.
Wagner M., Stanisław Jabłonowski (1634–1702). Polityk i dowódca, t. 1, Siedlce 1997.
Wójcik Z., Jan Sobieski, Warszawa 1994.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2015.40.97
Data publikacji: 2016-04-27 12:13:17
Data złożenia artykułu: 2016-04-26 09:15:06
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2016 Robert Kołodziej
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.