Ukryj
Pokaż wszystkie
Wyślij tekst przez e-mail 
Protokoły konferencji sołtysów jako źródło do badań roli i znaczenia urzędów gmin wiejskich w niemieckiej polityce Zagłady w dystrykcie lubelskim (1939–1944) – ujęcie mikrohistoryczne
Streszczenie w języku polskim
Celem artykułu jest przybliżenie wartości źródłowej protokołów konferencji sołtysów jako źródła do badań roli i znaczenia urzędów gmin wiejskich w niemieckiej polityce Zagłady w dystrykcie lubelskim, jak też w badaniach nad relacjami polsko-żydowskimi w Generalnym Gubernatorstwie. Omówiono zawartość protokołów z siedmiu gmin z obszaru Kreishauptmannschaft Lublin-Land, które, wziąwszy pod stan uwagę stan zachowania rzeczonej protokolarnej spuścizny aktowej w skali całego GG, stanowią najlepiej zachowaną zwartą grupę tego typu akt w skali tego organizmu quasi-państwowego. Zaprezentowano zagadnienie udziału gmin w niemieckiej polityce eksterminacyjnej – tak w wymiarze pośrednim i bezpośrednim, jak też przeanalizowano ich aktywność, której celem była budowa i uszczelnianie systemu bezpieczeństwa wsi, który również, choć nie wprost, był wymierzony w żydowskich uciekinierów z gett. Praca ma charakter mikrohistoryczny, jakkolwiek bardzo szczegółowo, z perspektywy najniższego szczebla niemieckiej administracji, ukazuje mechanizmy wikłania gmin, a tym samym pewnej grupy Polaków, w Zagładę Żydów, dając asumpt do dalszych badań porównawczych protokołów, które są istotnym, aczkolwiek niedocenianym źródłem w badaniach nad drugą wojną światową.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDF (English)Bibliografia
Amtliches Gemeinde und Dorfverzeichnis für das Generalgovernement auf Grund der Summerischen Bevölkerungsbestandsaufnahme am 1 Marz 1943, Krakau 1943.
“Amtsblatt des Chefs des Districts Lublin” 1941.
Chustecki J., Byłem sołtysem w latach okupacji, Warszawa 1960.
“Verordnungsblatt für das Generalgouvernement” 1941, 1942.
Biberstein S., Zagłada Żydów w Krakowie, preface M. Kieta, Kraków 1986.
Browning C., Zwykli ludzie. 101. Policyjny Batalion Rezerwy i „ostateczne rozwiązanie” w Polsce, Warszawa 2000.
Chmielewski J., Granice getta w lubelskim Podzamczu, “Studia Żydowskie. Almanach” 2016, 6.
Chmielewski J., Postawy Polaków wobec Żydów w świetle okupacyjnych dokumentów na przykładzie dystryktu lubelskiego w latach 1941–1944, “Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2024, 20.
Cuppers M., Wegbereiter der Shoah. Die Waffen-SS, der Kommandostab Reichsfuhrer-SS und die Judenvernichtung 1939–1945, Darmstadt 2005.
Dalej jest noc. Losy Żydów w wybranych powiatach okupowanej Polski, vols 1–2, eds. B. Engelking, J. Grabowski, Warszawa 2018.
Domański T., Niemiecka administracja gminna w Generalnym Gubernatorstwie i jej pozostałość aktowa do badań nad relacjami polsko-żydowskimi. Przykład dystryktu radomskiego, “Polish Jewish Studies” 2023, 4.
Engelking B., Jest taki piękny słoneczny dzień. Losy Żydów szukających ratunku na wsi polskiej 1942–1945, Warszawa 2011.
Erntefest – zapomniany epizod Zagłady: 3–4 listopada 1943, eds. W. Lenarczyk, D. Libionka, Lublin 2009.
Frydel T., Polska wieś jako szara strefa. Sołtysi na poziomie mezo w Generalnym Gubernatorstwie 1939–1945, “Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2023, 19.
Gieroń R., Półmrok. Procesy karne w sprawie przestępstw okupacyjnych popełnionych przez chłopów wobec Żydów w województwie krakowskim, Kraków 2020.
Grabowski J., Judenjagd. Polowanie na Żydów 1942–1945. Studium z dziejów pewnego powiatu, Warszawa 2011.
Grabowski J., Strażacy, wiejska straż nocna i granatowa policja a zagłada Żydów na obszarach wiejskich w dystrykcie krakowskim, in: Zagłada Żydów na polskiej prowincji, eds. A. Sitarek, M. Trębacz, E. Wiatr, Łódź 2013.
Hebda J. ., Z sołtysem i wójtem przez wieki. Opowieść o dziejach urzędu sołtysa i wójta w Polsce, Tarnów, 2016.
Kornblut A., The August Trials. The Holocaust and Postwar Justice in Poland, Cambridge–London, 2021.
Kozyra W., Okupacyjna administracja niemiecka na ziemiach Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1939–1945, “Annales Universitatis Mariae Curie Skłodowska Lublin. Sectio G” 2013, 60, 1.
Kuwałek R., Z dziejów społeczności żydowskiej w Lubartowie, in: Lubartów i Ziemia Lubartowska, vol. 14, ed. W. Śladkowski, B. Gąsior, Lubartów 2000.
Honigsblum J., Megilat Lubartow, in: Churban Lewertow. A macejwe Lewertow un lewertower kdojszim, Paryż 1947.
Libionka D., Polska ludność chrześcijańska wobec eksterminacji Żydów – dystrykt lubelski, in: Akcja Reinhardt. Zagłada Żydów w Generalnym Gubernatorstwie, ed. Dariusz Libionka, Warszawa 2004.
Ługowski B., Funkcjonowanie urzędów gmin wiejskich w dystrykcie lubelskim Generalnego Gubernatorstwa w latach 1939–1944, “Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego” 2018, 21.
Madajczyk C., Polityka III Rzeszy w okupowanej Polsce, vol. 1, Warszawa 1970.
Puławski A. „Benzyny zużyto 8 litrów”. Prozaizacja Zagłady na przykładzie dokumentacji Archiwum Państwowego w Lublinie Oddział w Chełmie, “Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2018, 14.
Rajca, C., Niektóre aspekty stosowania odpowiedzialności zbiorowej w dystrykcie lubelskim, “Zeszyty Majdanka” 1972, 6.
Rajca C., Walka o chleb 1939–1944. Eksploatacja rolnictwa w Generalnym Gubernatorstwie, Lublin 1991.
Represje za pomoc Żydom na okupowanych ziemiach polskich w czasie II wojny światowej, eds. M. Grądzka-Rejak, A. Namysło, Warszawa 2019.
Skibińska A., „Dostał 10 lat, ale za co? Analiza motywacji sprawców zbrodni na Żydach na wsi kieleckiej w latach 1942–1944, in: Zarys krajobrazu. Wieś polska wobec zagłady Żydów 1942–1945, eds. B. Engelking, J. Grabowski, Warszawa 2011.
Wrzyszcz A., Administracja terytorialna w ustawodawstwie okupanta niemieckiego w Generalnym Gubernatorstwie (1939–1944), part 1, 1.09.1939–31.07.1940, “Z Dziejów Prawa” 2019, 12.
Wysiedlenia, wypędzenia i ucieczki 1939–1945. Atlas ziem Polski, eds. W. Sienkiewicz, G. Hryciuk, Warszawa 2008.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2025.60.783-817
Data publikacji: 2025-11-28 08:32:40
Data złożenia artykułu: 2025-02-03 12:38:30
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2025 Alicja Anna Gontarek
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.