Hide
Show all
Email this article 
The Peasantry's Stance on Education in the Russian-Polish Kingdom during the Late 19th and Early 20th Centuries
Abstract
Acquiring elementary education by peasants in the Kingdom of Poland in the second half of the 19th and early 20th centuries was determined by many factors. The most important of these was the policy of the Russian state towards education which treated the school as a tool for inculcating loyalty to the state. On the other hand, the school was not always perceived by the peasants themselves as a necessary institution. This was caused, among other things, by a lack of understanding for educational needs, poverty, or the Russification character of the education system. Representatives of the rural population acquired reading and writing skills not only in schools, but very often through extracurricular education, including secret teaching activities. Gradually, among the rural population, the awareness of the benefits of education began to grow. This was influenced by the conduct of secret schooling, as well as the activities of Polish organizations and social activists who set themselves the goal of raising the level of education in the countryside.
Keywords
Full Text:
PDFReferences
Dziennik Praw Królestwa Polskiego, vol. 62, [Warszawa] 1864.
Dziennik Praw Królestwa Polskiego, vol. 67, [Warszawa] 1867.
Dzikiewicz W., Wspomnienia nauczyciela z Żyrardowa (1862–1940), Warszawa–Żyrardów 2006.
Listy z nad Narwi pisał Łomżyniak, Lwów 1903.
Malanowski B., Wspomnienia wiejskiego pedagoga, Warszawa 1930.
Pamiętniki chłopów Nr.1–51, Warszawa 1935.
Pamiętniki chłopów. Serja druga, Warszawa 1936.
Wiejscy działacze społeczni, vol. 1, Życiorysy włościan, Warszawa 1937.
Wiejscy działacze społeczni, vol. 2, Życiorysy inteligentów, Warszawa 1938.
Zbiór Praw: postanowienia i rozporządzenia rządu, w guberniach Królestwa Polskiego obowiązujące, wydane po zniesieniu w 1871 roku urzędowego wydania Dziennika Praw Królestwa Polskiego, vol. 1, 1871, Warszawa 1875.
Циркуляр по Варшавскому учебному округу, 1873, no. 12.
Biernacka M., Oświata w rozwoju kulturowym polskiej wsi, Wrocław 1984.
Brodowska H., Ruch chłopski po uwłaszczeniu w Królestwie Polskim 1864–1904, Warszawa 1967.
Bystroń J., Dzieje obyczajów w dawnej Polsce XVI–XVIII w., vol. 1, Warszawa 1994.
Groniowski K., Uwłaszczenie chłopów w Polsce, Warszawa 1976.
Karczewska A., Upowszechnienie czytelnictwa wśród chłopów w Królestwie Polskim. Zarys problematyki, in: Ludzie i książki, ed. J. Kostecki, Warszawa 2006.
Kmiecik Z., Ruch oświatowy na wsi Królestwo Polskie 1905–1914, Warszawa 1963.
Korotyński P., Losy szkolnictwa w Królestwie Polskim, Warszawa 1906.
Krisań M., Chłopi wobec zamian cywilizacyjnych w Królestwie Polskim w drugiej połowie XIX – początku XX wieku, Warszawa 2008.
Kucha R., Oświata elementarna w Królestwie Polskim w latach 1864–1914, Lublin 1982.
Kucha R., Z dziejów tajnego nauczania w guberni lubelskiej i siedleckiej w latach 1905–1914, “Rocznik Lubelski” 1972, 15.
Manteuffel T., Centralne władze oświatowe na terenie b. Królestwa Kongresowego (1807–1915), Warszawa 1929.
Mędrzecki W., Młodzież wiejska na ziemiach Polski centralnej 1864–1939.
Proces socjalizacji, Warszawa 2002.
Miąso J., Tajne nauczanie w Królestwie Polskim w świetle dokumentów władz rosyjskich, in: Studia z dziejów edukacji, prep. J. Miąso, Warszawa 1994.
Miąso J., Walka o narodową szkołę w Królestwie Polskim w Latach 1905–1907: w stulecie strajku szkolnego, “Rozprawy z Dziejów Oświaty” 2005, 44.
Romanowski Z., Z dziejów szkoły i oświaty elementarnej na Lubelszczyźnie w początkach XX wieku, Lublin 1970.
Staszyński E., Polityka oświatowa caratu w Królestwie Polskim. Od powstania styczniowego do I wojny światowej, Warszawa 1968.
Szewczuk D., Chełmska Dyrekcja Naukowa, Lublin 2012.
Szewczuk D., Ochronki w guberni lubelskiej w latach 1853–1914, “Res Historica” 2004, 14.
Szewczuk D., Seminaria nauczycielskie w Królestwie Polskim (1866–1915), Lublin 2015.
Wiech S., Oddziaływanie ziemiaństwa na społeczność wiejską w Królestwie Polskim w 2. Połowie XIX wieku w ocenie władz rosyjskich, in: Dwór a społeczności lokalne na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, eds. W. Caban, M.B. Markowski, M. Przeniosło, Kielce 2008.
Wiech S., Społeczeństwo Królestwa polskiego w oczach carskiej policji politycznej (1866–1896), Kielce 2010.
Wiech S., Wieś Królestwa Polskiego w kręgu oddziaływań dworu i plebanii w latach 1864–1904 (na przykładzie guberni radomskiej i kieleckiej), Wieś między Wisłą i Pilicą w XIX wieku. Wieś–dwór – plebania w kręgu wzajemnych oddziaływań, “Biuletyn Kwartalny Radomskiego Towarzystwa Naukowego” 2002, 37, 1–4.
Wroczyński R., Myśl pedagogiczna i programy oświatowe w Królestwie Polskim na przełomie XIX i XX wieku, Warszawa 1963.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2025.60.569-591
Date of publication: 2025-11-28 08:32:25
Date of submission: 2025-07-30 22:21:52
Statistics
Indicators
Refbacks
- There are currently no refbacks.
Copyright (c) 2025 Dariusz Szewczuk
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.