Ludność wiejska i narodziny małej inteligencji na ziemiach czeskich na początku XIX w. (na przykładzie diecezji budziejowskiej)

Miroslav Novotny

Streszczenie w języku polskim


Edukacja szkolna stała się warunkiem koniecznym dla powstania nowoczesnego społeczeństwa, niezbędnym warunkiem sukcesu emancypacji narodowej oraz drogą do stworzenia nowoczesnej czeskiej elity intelektualnej, której wielu członków również pochodziło ze wsi. Dla synów wiejskich rzemieślników i chłopów przyszła kariera duchownego, nauczyciela lub podrzędnego urzędnika była bezpiecznym sposobem na dołączenie do grona przyszłej elity małych miast lub wsi. Wielu z nich odegrało później istotną rolę w ruchu narodowym. Droga edukacyjna młodzieży wiejskiej jest dobrze udokumentowana w źródłach poszczególnych szkół. Proces ten można zilustrować sytuacją w diecezji budziejowskiej w pierwszej połowie XIX w. Wśród uczniów gimnazjów w Budziejowicach, Písek, Jindřichův Hradec i Klatovy lub Liceum Filozoficznego i Seminarium Biskupiego w Budziejowicach uczniowie pochodzący z rodzin chłopskich stanowili drugą lub trzecią co do wielkości grupę społeczną i w wielu przypadkach można było dostrzec pewnego rodzaju „rodzinną lub wiejską tradycję nauki”.

Słowa kluczowe


1774–1848; ludność wiejska; edukacja; diecezja Budweis; system szkolny

Pełny tekst:

PDF (English)

Bibliografia


Bližňáková M., Českobudějovické filozofické lyceum v letech 1803–1848, “Jihočeský sborník historický” 2000–2001, 69–70.

Čondlová K., Písecké gymnázium v letech 1778–1850, “Jihočeský sborník historický” 2016, 85.

Dvořák J., Novotný M., Počátky píseckého školství, in: Almanach. 130 let českého lesnického školství v Písku (1885–2015), Písek 2015.

Grulich J., Honner J., Obyvatelstvo, in: Encyklopedie Českých Budějovic, 2nd edition, České Budějovice 2006.

Hlavačka M. et al., České země v 19. století. Proměny společnosti v moderní době, vols. 1–2, Praha 2014.

Hroch M., Měly „plebejské“ kořeny inteligence význam pro tvářnost národa?, “Cornova” 2015, 5, 2.

Hroch M., Na prahu národní existence. Touha a skutečnost, Praha 1999.

Hroch M., Národy nejsou dílem náhody. Příčiny a předpoklady utváření moderních evropských národů, Praha 2009.

Krátké dějiny a seznam česko-katolických osad ve Spoj. státech amerických. Ku vzpomínce na 25leté jubileum veledůst. p. faráře Josefa Hessouna, ed. A. P. Houšť, St. Louis 1890.

Novotný M., Českobudějovické piaristické gymnázium a utváření vrstvy moderní inteligence na jihu Čech (1762–1848), in: Město a intelektuálové od středověku do roku 1848, Praha 2008 (Documenta Pragensia, vol. 27).

Novotný M., Jihočeské kořeny Karla Kazbundy, in: Karel Kazbunda, kulturní dědictví a mezinárodní právo: referáty z vědecké konference konané ve dnech 19.–20. dubna 2013 v Jičíně, Semily–Turnov–Jičín 2013 (Z Českého ráje a Podkrkonoší, suppl. 16).

Novotný M., Socioprofesní a teritoriální stratifikace studentů českobudějovických vyšších a středních škol v první polovině 19. století, “Historická demografie” 2007, 31.

Novotný M. et al., Dějiny vyššího školství a vzdělanosti na jihu Čech. Od středověkých počátků do současnosti, České Budějovice 2006.

Novotný M. et al., Die Diözese Budweis in den Jahren 1785–1850. Das Aschenputtel unter den Diözesen, Berlin–Bern–Bruxelles–New York–Oxford–Warszawa–Wien 2018.

Novotný M., Veber T., Bohomluvci, vlastimilové, těšitelé. Výchova a vzdělání duchovních v českobudějovické diecézi v letech 1803–1850, Praha 2016.

Novotný M., Veber T., Ze mlýna, tkalcovny či od řeznického špalku ke kněžské sutaně. Formování drobné kněžské inteligence na jihu Čech v 1. polovině 19. století, “Cornova” 2015, 5, 2.

Počátky českého národního obrození. Společnost a kultura v 70. až 90. letech 18. století, ed. J. Petráň, Praha 1990.

Svoboda R., Nebroušený diamant. Třetí českobudějovický biskup Josef Ondřej Lindauer, Praha 2015.

Starý V., František Josef Sláma a Prachatice, “Zlatá stezka” 1994, 1.

Špáda Š. et al., Almanach k 200. výročí založení Gymnázia Jaroslava Vrchlického v Klatovech: 1812–2012, Klatovy 2012.

Štaif J., Modernizace na pokračování. Společnost českých zemí (1770–1918), Praha 2020.

Veber T., Trpký osud jednoho semeniště. Českobudějovický biskupský kněžský seminář a diecézní teologický institut (1803–1950), České Budějovice 2021 (Jihočeský sborník historický – Supplementum 12).

Velké dějiny zemí Koruny české. Tematická řada, vol. 7, Školství a vzdělanost, ed. M. Novotný, Praha 2020.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/rh.2025.60.407-423
Data publikacji: 2025-11-28 08:32:11
Data złożenia artykułu: 2024-06-30 23:02:46


Statystyki


Widoczność abstraktów - 0
Pobrania artykułów (od 2020-06-17) - PDF (English) - 0

Wskaźniki



Odwołania zewnętrzne

  • Brak odwołań zewnętrznych


Prawa autorskie (c) 2025 Miroslav Novotny

Creative Commons License
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.